Saturday, April 14, 2012

Truckin' Philosophies


-CP Aryal
Ramri keti ki ta ghamandi hunchhey ki ta murkha (A pretty girl is either too proud or a fool) reads the message on the back of a bus on Ring Road, painted in distinctive bold colours. Colloquially labeled ‘Truck Sahitya’, these whimsical little sayings and slogans can be found etched on the facades of most buses and trucks plying the roads in the country, making for what many passengers and passersby agree are very interesting sights.
Photo: CP Aryal

Heavy vehicles not just in Nepal but in many parts of South Asia are often embellished in this manner, the outside surfaces proffering a canvas of sorts for artistic, and in this case, literary expression. Being that these vehicles are constantly on the move, their customised messages—ranging in theme from love, sex, patriotism to political discontentment among others—are thus carried across long distances, providing an aesthetic and very often humorous break in the monotony of road travel. A particularly lovely little scrap splashed across a tempo said—Lipsi laageko timro kaleji ooth mero afnai kalejiko tukra ho ki jasto lagyo (Your lipstick-coloured lips could very well be a piece of my heart).

यी ‘सन्काही’ कवयित्री


-सिपी अर्याल (CP Aryal)

बीसौँ शताब्दीतिर अमेरिकी र युरोपेली समाजमा व्यापक सामाजिक सचेतना चलिरहँदा कविताको बाटो हिँडिरहेकी एउटी यात्री देखिइन् । बेग्लै रङको ‘फिमेल कम्युनिटी’ बनाउने लक्ष्यसाथ कविताका धारिला बिम्ब बोकेर विश्वसाहित्यमा झुल्कने ती नारीको नाम एड्रियन रिच थियो । “कविताले एकाग्रता भंग गराउन सक्छ, हराएकालाई बाटो देखाउन सक्छ, सुन्दरताको सम्भावनै नभएको ठाउँमा मादकता देखाइदिन सक्छ, छुट्टीएकालाई गजबको बन्धनमा बाँधिदिन सक्छ” भन्दै सुरुआति दिनमा ‘सामान्य कवियित्री’ को बाटो हिँडेकी उनले कालान्तरमा आफ्नो क्रान्तिकारी छवीको कारण एउटा बेग्लै इतिहास कोरिन् । तत्कालीन महिलावादी आन्दोलनको ‘फ्रन्टलाईन’मा शब्दका बारुद बोकेर अघि बढिरहेकी थिइन् उनी ।

हुनत त्यतिबेला महिलाका थुप्रै अधिकार स्थापित भइसकेका थिए । महिलाहरूका सामाजिक तथा राजनीतिक पहिचान सुनिश्चित भइसकेका थिए । तर रिचलाई त्यतिले पुगेन क्यारे ! उनले एउटा पनि पुरुष नभएको ब्रम्हाण्ड कल्पँदै कठोर बिम्बकविता लेख्न थालिन् । कवितामा प्रयोग हुने बिम्बहरू तेजिला हुन्थे, चुलेसीजस्तै । प्रत्येक शब्दमा पुरुषलाई बोहोट्ने उग्र मनसाय हुन्थे । दि आफ्टरवेकजस्तो अत्यधिक चर्चा कमाएको कवितामा उनले नारी पात्रलाई कमजोर सुँडेनी बनाएकी छन् । तर सो दयनीय देखिने पात्रलाई सशक्त श्रृंगार दिएर पुरुषमाथि खनिएकी पनि छन् ।

Adrienne Rich


तिम्रा स्नायुहरूको सुसार गर्दा–गर्दा
मेरा आफ्नै नसाहरू उग्र भए, खैर,
अब थोरैमात्र कठोर समयको उकाली बाँकि छ !
निद्राले तिमीलाई बन्द ढोकाभित्र बाँधिराखेको छ
म उसको बार्दलिमा थ्याच्च बसेकी छु
भित्र उता तिमी सुरक्षित छौ । तर म
एउटी सुँडेनी जस्तै हुँ जो झिसमिसेमा
सबै काम सकेर, हातभरिका रगतका टाटा
पखालेर, स्टोभमा चियादानी बसालेर,
पाँच कोस परको आफ्नै घरतिर लम्कन्छे, प्रसवपिडाको
चर्को ध्वनी उसको टाउकामा भन्भनी रिँगिरहेको छ

हो अहिले म त्यही सुँडेनीसँग छु
जीवनहीन बाटो हिँड्दै
छेउछाउमा आग्ला लगाइएका घरहरू उभिएका छन्
रातभरी गहिरो स्वासप्रश्वास लिएका,
मेरा गोडाहरू फतक्कै गलेका छन्,
बिहानको रातो घामसँगै हामी हिँडिरहेछौँ
त्यो भारी जत्तिकै गह्रुङ्गो छ
एक्सपायर नुहुने उद्देश्यको छ, त्यो खसिरहेको छ,
भालेको बास विस्तारै कम नहुँदासम्म

(दि आफ्टरवेक)

उग्रवादको रेतीमा आफ्ना कविता उद्याउने रिचका कविता कुनै पत्रिकमा प्रकाशित भए तहल्का मच्चन्थ्यो ।